24 Haziran´da Türkiye tarihinde bir ilk gerçekleştirildi ve cumhurbaşkanlığı ile milletvekilliği seçimleri birlikte yapıldı. Bu seçimlerle birlikte 16 Nisan 2017´deki referandumda kabul edilen cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi de tamamen yürürlüğe girmiş oldu. Türkiye2nin yönetim sistemi değişti. Başbakanlık makamı kaldırıldı ve yürütmeye ait tüm yetkiler cumhurbaşkanına aktarıldı. Cumhurbaşkanı hem devletin hem de hükümetin başı AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan oldu.
ERKEN SEÇİM KARARI
Cumhurbaşkanı bakanları, üst yargının birçok üyesini, üst düzey çok sayıda bürokratı ve sayısı yasal düzenlemelerde belirtilmeyen cumhurbaşkanı yardımcı ya da yardımcılarını atama yetkisine sahip. Bütçeyi hazırlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi´ne (TBMM) gönderme yetkisi de cumhurbaşkanına geçti. TBMM´nin, cumhurbaşkanı tarafından hazırlanan bütçe tasarısını reddetmesi halinde ise bir önceki yılın bütçesi yürürlükte kalmayı sürdürecek. Yeni düzenlemeler kapsamında TBMM ve cumhurbaşkanlığı seçimleri bundan sonra aynı gün yapılacak. Erken seçime gidilme kararı da hem TBMM hem de cumhurbaşkanı tarafından alınabilecek.
YÜCE DİVANA SEVK İÇİN?
TBMM´nin erken seçim kararını ise beşte üç çoğunluk, bir başka deyişle üye tam sayısı 600´e yükseltilen mecliste 360 oyla alınabiliyor. Ayrıca TBMM´ye cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açma yetkisi de veriliyor. TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun, yani en az 301 milletvekilinin vereceği önergeyle cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açılması talep edilebilecek, üye tam sayısının beşte üçünün, yani 360 vekilin oyuyla soruşturma açılmasına karar verilecek ve soruşturma açılmasının ardından Yüce Divan´a sevk için ise üçte iki çoğunluk, yani 400 milletvekilinin desteği gerekiyor.
?DEVLETİN BAŞI´ SIFATI
Özetle cumhurbaşkanı yürütmenin başı olarak kararname çıkarma ve bütçe yapma hakkına sahip olurken, TBMM´yi çok partili bir dönem bekliyor. Yeni sistemde başbakanlık kaldırılırken, yerine ?devletin başı´ sıfatıyla cumhurbaşkanı yürütme yetkisini kullanacak. Cumhurbaşkanı bu çerçevede kendi yardımcılarının yanı sıra bakanları da atayacak, yürütmeye ilişkin konularda da ?cumhurbaşkanlığı kararnamesi´ çıkarabilecek.
KARARNAME HÜKÜMSÜZ OLACAK
Ancak temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle, siyasi haklar ve ödevler cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemeyecek. Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda ve kanunda açıkça düzenlenen konularda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamazken, cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanacak. TBMM´nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek.
OHAL YETKİSİ
Cumhurbaşkanı, ?doğal afet, ağır ekonomik bunalım, savaş, savaşı gerektirecek durumların baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, kuvvetli kalkışma, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması´ gibi hallerde OHAL ilan edebilecek. Ancak TBMM gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek. OHAL döneminde çıkarılacak cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemdeki sınırlamalara tabi olmayacak ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetlerle ilgili de kararname düzenleyebilecek.
BÜTÜN SEÇİMLER YENİLENECEK
Öte yandan OHAL sırasında çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin üç ay içerisinde Meclis´te görüşülerek, karara bağlanması gerekiyor. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkıyor. Yeni sistem kişilerin aynı anda hem bakan hem milletvekili olmasını engelliyor. Bu nedenle cumhurbaşkanı kabineye milletvekillerinden birini atarsa, o kişinin milletvekilliği düşecek. TBMM´deki sandalye sayısı referandumda kabul edildiği üzere artık 550 değil 600 olacak. Vekillerin görev ve yetkilerinde de bazı değişikliklere gidilecek. Cumhurbaşkanı Meclis´i fesih yetkisini kullanırsa, TBMM seçimlerinin yanı sıra cumhurbaşkanlığı seçimlerinin de yenilenmesi gerekecek.
kaynak: Reuters, BBC Türkçe