Başkanlık sisteminin ayrıntıları

Başkana kararname ve atama yetkisi tanınırken mevcut sistemdeki Cumhurbaşkanının ´sorumsuzluğu´ ilkesi kaldırılacak. İcraatları Meclis denetiminde olacak Meclis, başkanın kararnamelerini Anayasa Mahkemesi´ne götürebilecek.

Aynı şekilde başkan da Meclis kararlarını veto edebilecek AK Parti´de anayasayı hazırlayan komisyon, ´tam başkanlık´ sistemine geçilmesine ilişkin anayasa değişiklik önerisinin genel hatlarını tamamladı ve taslak metni hazırladı.

40 civarında maddenin yer alacağı metinde, başkan ve Meclis´in ´yetki´ ve ´denetlenebilirlik´ dengesi vurgulandı. Başkana kararname ve atama yetkisi tanınırken mevcut sistemdeki Cumhurbaşkanının ´sorumsuzluğu´ ilkesi de ortadan kaldırıldı. 

Başkanın icraatları Meclis denetimine, Meclis´in kanunları da başkanın denetimine açık olacak şekilde düzenlenecek. Metinde, ´Başkanın tam tamını "devletin ve yürütmenin" başı aynı zamanda ´Başkomutan´ ifadesi ile yapıldı.

GEÇİŞ HÜKÜMLERİ: Referandumda başkanlık sistemi kabul edilirse uygulaması 2019 yılına bırakılacak. Ayrıca geçiş hükmü kapsamında 2019 yılında başkanlık ve milletvekili seçimlerinin aynı anda yapılması sağlanacak.

KİMLER BAŞKAN OLABİLECEK: Türkiye Cumhuriyeti´nin başındaki isim "başkan" olarak isimlendirilecek. Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, yükseköğrenim mezunu, 40 yaşını doldurmuş kişiler başkan olabilecek.

BEŞ YILLIĞINA İKİ KEZ: Başkanın süresi 5 yıl olacak. Bir kişi en fazla iki kez başkan seçilebilecek.

NASIL ADAY GÖSTERİLECEK: Son seçimde en az yüzde 5 oy alan partiler başkanlığa aday gösterebilecek. Belli sayıda vatandaşın imzası ile aday gösterme de tartışılıyor. Bu kabul edilirse 100 bin veya daha üstünde vatandaş bir ismin aday olması için imza vererek o kişiyi aday gösterebilecek.

İLK TURDA ÇIKMAZSA İKİNCİ TUR: İlk turda oyların yarıdan fazlasını yani yüzde 50´nin üstünde oy alan aday başkan seçilecek. İlk turda bu sağlanamazsa iki hafta sonra ikinci tur yapılacak. İkinci tura ilk turda en fazla oyu alan iki aday katılacak. En yüksek oyu alan aday başkan seçilecek.

BAŞKAN YARDIMCISI AÇIKLANACAK: Başkan adayları, seçimlerden önce başkan yardımcısının kim olacağını da açıklayacak. Başkanlığın herhangi bir nedenden boşalması halinde başkanlığa başkan yardımcısı vekâlet edecek.

DEVLET VE YÜRÜTMENİN BAŞI: Başkan "devletin ve yürütmenin" başı olacak. İç ve dış siyaset başkan eliyle yürütülecek. ´Başkomutan´ sıfatı taşıyacak. TBMM tarafından çıkarılan kanunları onaylayıp, veto edebilecek, referandum kararı verebilecek.

BAŞKANLIK KARARNAMESİ: Başkanlık kararnamesi çıkaracak ancak bunlar temel hak ve özgürlüklere ilişkin olamayacak. Kararname ile yasalardaki hükümler çelişirse yasa maddeleri uygulanacak. TBMM, kararnamelerin iptali için Anayasa Mahkemesi´ne (AYM) başvurabilecek ya da referandum kararı alabilecek. Aynı şekilde başkanlar da TBMM´de kabul edilen yasalar için Anayasa Mahkemesi´ne başvurabileceği gibi referandum kararı da verebilecek.

ATAMALAR İLE GÖREVLERİ: Bürokrat atamaları başkan tarafından yapılacak. YÖK üyeleri, AYM´ye, Danıştay ve HSYK üyelerinin belli bölümü başkan tarafından seçilecek. Ancak oranın ne olacağı henüz netleşmedi. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve rektör atamalarının da başkana bırakılması planlanıyor.

40 MADDEYİ BULABİLİR

AK Parti´de daha önce 15-20 maddelik bir paket olması öngörülüyordu, Anayasa baştan sona taranınca çok sayıda maddede "cumhurbaşkanı", "başbakan", "bakanlar kurulu" gibi atıflar olduğu ve bunların da değiştirilmesi zorunluluğu ortaya çıktı. Ana metin 20 madde civarında olacak ancak bu tadilatlar 30´u geçecek. CHP ve MHP ile üzerinde uzlaşılan metnin de buraya dâhil edilmesi kararı alınırsa madde sayısı 40´ı bulabilecek.

BAKANLAR PARLAMENTO DIŞINDAN ATANACAK

Yeni sistemle bakanlar, parlamento dışından başkan tarafından atanacak. Başkana karşı sorumlu olacaklar ancak milletvekili dokunulmazlıklardan yararlanabilecekler. Mevcut sistemdeki Cumhurbaşkanının ´sorumsuzluğu´ ilkesi ortadan kalkacak. Başkanın icraatları Meclis denetimine tabi olacak.

Başkan hakkında suç işlediği iddiasıyla TBMM´nin üçte ikisinin yani 367 imza ile soruşturma açılabilecek. Kurulacak komisyonun raporu Genel Kurul´da gizli oylanacak. Başkanın Yüce Divan´a sevki için 413 ´kabul´ oyu verilmesi gerekecek. TBMM seçimleri, 5 yılda bir ve başkanlık seçimi ile birlikte yapılacak.

Sabah