Kamu işçisinin az bildiği hakları

Milliyet Gazetesi yazarı Cem Kılıç, kamu işçilerinin pek bilmediği, kendilerine tanınan önemli bir hak olan "tazminat" durumunu anlattı.

Bugünkü yazısına, "Kıdem tazminatı konusunda kamu işçilerine tanınan ve pek çok kamu işçisinin bilmediği bir hakkı açıklayacağım. Kamu işçileri askerlik borçlanması ile kıdem tazminatını artırma hakkına sahip. Peki, kimler, bu haktan nasıl yararlanabilir?" sözleriyle başlayan Kılıç, şöyle devam etti:

ASKERLİK BORÇLANMASI

Erkek sigortalılar, askerlik borçlanması yaparak prim gün sayılarını artırabilir.

Diğer yandan, eğer ilk kez sigortalı olmadan önce askere gidilmiş ise bu durumda askerlik borçlanmasıyla yalnızca prim gün sayısı kazanılmaz, askerlik borçlanması kadar sigorta girişi geri gider.

Dolayısıyla, askerlik borçlanmasıyla erkek sigortalılar hem sigorta prim günü kazanırlar, hem de bazı durumlarda emeklilik tarihlerini öne çekebilirler.

BİR GÜNÜN BİLE ÖNEMİ VAR

Sosyal güvenlik sisteminde bir günün bile önemi vardır. Bir gün bazen bir yıl erken emeklilik anlamına gelir. İşte askerlik borçlanması bazı durumlarda erken emeklilik sağlayabilir.

Örneğin ilk kez 20 Aralık 1995 tarihinde sigortalı olmuş Ali Bey, 1994 yılında başladığı askerliğini borçlanırsa emekliliği bir yıl erken gerçekleşir ve prim ödeme gün sayısı da azalır.

Normalde 20 Aralık 1995 sigorta girişi nedeniyle 56 yaşında 5825 prim günüyle emekli olacak Ali Bey, askerlik borçlanması yaparak 55 yaşında 5750 prim günü ile emekli olabilir.

Askerlik borçlanması her zaman emeklilik tarihini öne çekmez.

İlk kez sigortalı olduktan sonra askere gidilmiş ise borçlanma yalnızca prim günü kazandırır. Bu sebeple, askere gitmeden önce sigortalı çalışan kişiler askerlik borçlanması ile emeklilik tarihini öne çekemezler.

Bu durumdaki kişilerin borçlanma için acele etmelerine gerek yoktur. Eğer emeklilik için gerekli yaş ve sigortalılık süresini doldurduklarında prim günleri yetmiyorsa borçlanma yaparak prim günlerini tamamlayabilirler.

Aksi taktirde, yani emeklilik için yaş ve sigortalılık süresi dolduğunda, prim günü de emekliliğe yetiyorsa borçlanma yapmaya gerek kalmayacaktır.

ESAS ÇALIŞMA SÜRESİ

İşçilerin kıdem tazminatını hak ederek işten ayrılmaları halinde alacakları kıdem tazminatının miktarı aynı işverene bağlı olarak çalıştıkları süre ile orantılıdır.

Aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışmış işçiler kıdem tazminatına hak kazanırlar. Kıdem tazminatının miktarı kıdem arttıkça yükselir.

Aynı işverene bağlı olarak çalışılan her bir yıl için otuz günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatına hak kazanılır.

Bir yılın altındaki süreler için oran orantı kurularak hesaplama yapılır.

KAMU İŞÇİLERİNDE FARKLI

Bugünlerde iki yıllık zam oranlarının açıklanmasını bekleyen kamu işçileri için ise kıdem tazminatı hesabı açısından durum biraz farklıdır.

Kamu işçisi eğer kamu kurumundan emekli olarak ayrılırsa ve askerlik süresini de kamu işçisi iken borçlanırsa, borçlandığı askerlik süresi de çalışma süresinden sayılır.

Bu sayede borçlanılan askerlik süresi de çalışma süresi olarak değerlendirilir ve kıdem tazminatı miktarı artar.

Hem borçlanmanın maliyeti karşılanmış olur, hem de askerlik borçlanmasıyla daha erken emeklilik söz konusu olabilir.

EMEKLİLİKTE KIDEM ARTAR, ÖLÜM HALİNDE ARTMAZ

Kamu işçilerinin askerlik borçlanmasıyla kıdem tazminatı miktarlarını artırabilmeleri için iki şart söz konusudur. İlk şart, askerlik borçlanmasının kamu işçisi iken yapılmasıdır.

Kamu işçileri, kamu işçisi statüsündeyken askerlik borçlanması yaparlarsa bu süreleri kıdemlerine dâhil edebilirler. İkinci şart ise askerlik borçlanması yapmış kamu işçisinin ya emekli olması, ya malulen emekli olması ya da toptan ödemeye hak kazanarak işten ayrılmasıdır.

Bunun dışındaki fesih nedenlerinde borçlanılan askerlik süresi için kıdem tazminatı alınabilmesi söz konusu değildir. Özelleştirilen kamu kurumundan ayrılan veya ölüm nedeniyle kıdem tazminatı hak eden işçiye veya geride kalanlarına ödenecek kıdem tazminatında borçlanılan askerlik süreleri dikkate alınmayacaktır.

BORÇLANAN KIDEM KAZANIR

Kamu işçisi Veli Bey, 1 Ocak 1990 tarihinde bir kamu kurumunda işçi olarak göreve başlamış, 1 Ocak 1992 tarihinde 18 ay askerlik görevini yapmak üzere kamu kurumundan ayrılmış, döndüğünde tekrar çalışmaya devam ederek 1 Ocak 2015 tarihinde emekli olmuş ve askerlik borçlanması da yapmışsa kıdem tazminatı 25 yıl üzerinden hesaplanarak kendisine ödenecektir.

Yani, askerlik borçlanması yaptığı 18 aylık süre de kıdemine dâhil edilecek ve kesinti olmaksızın 25 yıl çalışmış gibi değerlendirilerek kıdem tazminatı hesaplanacaktır. Bu sayede 18 aylık askerlik borçlanmasıyla bir buçuk maaşlık daha kıdem tazminatına hak edilmesi söz konusu olacaktır.